Według polskich przepisów, dotyczących ubezpieczeń społecznych i świadczeń socjalnych, na każdego ubezpieczonego przypada określona ustawowo kwota zasiłku pogrzebowego. Koszty pogrzebu nie obarczają więc w stu procentach bliskich osoby zmarłej. Warto zaznaczyć, że zasiłek pogrzebowy, oczywiście po weryfikacji kwestii ubezpieczeniowych, należy się bez względu na to, na jaki pochówek zdecydował się zmarły. W związku z tym, niezależnie czy rodzina wynajmuje dom pogrzebowy do organizacji ceremonii, czy też korzysta z usług krematorium – w każdej z tych sytuacji można liczyć na jednakowe traktowanie ze strony organu zasiłkowego. Aktualnie kremacja zwłok zyskuje coraz więcej zwolenników, zwłaszcza biorąc pod uwagę fakt, że spalarnia zwłok świadczy usługi o znacznie niższym progu cenowym, niż zakład pogrzebowy. Ubiegając się o wypłatę zasiłku pogrzebowego, potrzebna jest jednak znajomość kwestii formalnych – czyli standardowo, jak w przypadku każdej złotówki z budżetu.
Zasiłek pogrzebowy przysługuje za osoby, które mają ustalone prawo do emerytury, renty, bądź emerytury pomostowej. Ta informacja jest nam potrzebna najczęściej, kiedy organizujemy pogrzeby dziadków, rodziców. Jednakowe prawo do świadczenia pogrzebowego obowiązuje również w przypadku śmierci osoby ubezpieczonej, pracującej. Zasada ta ma zastosowanie nawet, jeśli osoba była w trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego, czy też zasiłku chorobowego. Zasiłek pogrzebowy przysługuje również w przypadku śmierci członka rodziny wymienionych osób uprawnionych. W przypadku niedoprecyzowanej kwestii ubezpieczenia osoby zmarłej nie musimy martwić się na zapas, bowiem zasiłek otrzymamy nawet za osobę, która nie miała ustalonego prawa do emerytury, ale takowe jej przysługiwało. Podobnie w przypadku weteranów wojennych, osób zmarłych wskutek choroby zawodowej i członków ich rodzin. Nie każdą osobę możemy jednak zaliczyć do członków rodziny. Oczywiście, nie podlega wątpliwości, że będą nimi małżonkowie, rodzice, dzieci (własne i przysposobione). Pamiętajmy także, że w świetle prawa za członków rodziny uznawani są także dziadkowie, rodzeństwo, wnuki. Roszczenia dotyczące zasiłku pogrzebowego nie są rozpatrywane bezterminowo. W tym przypadku należy skrupulatnie pilnować i wydatków i nieprzekraczalnych norm czasowych. Prawo do zasiłku pogrzebowego wygasa z chwilą upłynięcia 12 miesiąca od śmierci.
Od osób ubiegających się o przyznanie zasiłku pogrzebowego, organ zasiłkowy zażąda szeregu dokumentów, które są niezbędne do rozpoczęcia procedury. Możemy tu wymienić przede wszystkim wypełniony wniosek o wypłatę (opatrzony kodem ZUS Z-12), skrócony odpis aktu zgonu, a w przypadku dziecka zmarłego po porodzie – odpis zupełny aktu urodzenia z uwzględnieniem informacji, że dziecko urodziło się martwe lub odpis skrócony aktu zgonu. Wymagane są również wszystkie rachunki, dotyczące kosztów pogrzebu. Jeśli dowód osobisty nie jest wystarczającym dokumentem, pozwalającym na określenie pokrewieństwa, należy dostarczyć skrócone odpisy aktów stanu cywilnego. Ostatecznie konieczne jest przygotowanie zaświadczenia płatnika składek o podleganiu ubezpieczeniu rentowemu w dniu śmierci.
Wysokość zasiłku pogrzebowego w Polsce przez kilka lat była zmienna, jednak od roku 2011 postanowiono uregulować tę kwestię. W tej chwili wysokość świadczenia jest stała, niezależnie od tego, czy koszty pogrzebu są wyższe, i wynosi 4000 zł. Warto pamiętać o tym, że zasiłek pogrzebowy członkom rodziny zmarłego, ponoszącym koszty pogrzebu, należy się w całości, nawet jeśli poniesione zostały niższe koszty. W przypadku natomiast, kiedy koszty pogrzebu ponosi pracodawca, dom opieki społecznej – otrzymuje zasiłek w kwocie poniesionych wydatków, nie więcej jednak niż 4000 zł.
Jak widać, procedura ubiegania się o zasiłek pogrzebowy nie jest wielce skomplikowana, jeśli mamy przygotowany plik dokumentów, niezbędnych do jej wszczęcia i przeprowadzenia. Jedynym utrudnieniem są okoliczności. Z jednej strony śmierć bliskiej osoby, z drugiej „papierkowa robota” – znacznie potęgują poziom bezradności i przedłużają przebieg całego procesu. Niemniej jednak, należy pamiętać o funkcjonowaniu takiej formy pomocy w przypadku śmierci bliskich.